Gürcistan Tarihi

Konu: Gürcistan Tarihi Salı Tem. 08, 2008 5:18 pm

Gürcistan Tarihi

Son dönemlerde Dmanisi yöresinde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda, Gürcüstanda ilk insanın bir milyon sekiz yüz bin yıl önce yaşamış olduğu ortaya çıktı. Dmanisideki buluntu Avrasyadaki en eski tarihli buluntudur. Erken Bronz Çağında Gürcistanda Kura-Aras kültürü (yerleşim yerlerin çoğu bu iki ırmak arasında yer aldığı için bu adla anılmaktadır) yayıldı. Bu dönemde tarım iyice gelişti. O dönemde toprağın sürülmesinde öküzden yararlanılıyor, ürün de orakla biçiliyordu. Metalbilim ayrı bir zanaat dalı haline geldi. Yunanlılara göre demir dökümcülüğünü Gürcülerin ataları bulmuştu. Orta Bronz Çağında Trialeti kültürü ortaya çıktı. Bu kültürün başlıca özelliği büyük kurganlardır (ilk kurganlar Trialetide bulunmuş ve bundan dolayı bu kültüre bu ad verilmiştir). Geç Bronz Çağında Doğu Gürcü (Kartveli) ve Datı Gürcü kültürleri daha da gelişti.

Asur ve Urartu kaynaklarına göre, İÖ 1. binyılının başlarında ilk Gürcü (Kartveli) siyasal birliği, Gürcistan'ın güneybatı kesimindeki Tao ilinde yerleşik ve Yunanlıranın Taohiler dediği Diaohiler (Diaeniler) kurdu. Gürcü boylarının oluşturduğu ikinci siyasal birlik ise Kolha (Kolhis) idi. Kolha,Yunan mitolojisinde Medeia'nın yurdu,Argonotların varmayay çalıştığı yerdi ve Karadeniz'in doğu kıyılarında bulunuyordu. Sonraki dönemlerde Gürcüstan'da pek çok küçük devlet kuruldu. Bunlardan en önemlisi, Mtsheta kentini başkent edinen Kartli (İberia) idi. Bu devletin kurucusu Kral Parnavaz'dı.Batı Gürcistan'daki Kolha, önce Pontus devletinin, sonra Roma İmparatorluğu'nun egemenilğine girdi.Romalılar ardından Kartli topraklarını da ele geçirdiler.

Gürcistan, İS 337de Hıristiyanlığı kabul ettikten sonra, üç yüz yıl boyunca Bizans ve Pers imparatorlukları arasındaki savaşlara sahne oldu. Gürcistanın batısındaki Lazika Krallığı Bizansın denetimi altına girerken, Doğu Gürcistandaki Kartli Krallığı İranın egemenliğine boyun eğmek zorunda kaldı. Kartli Krallığının efsanevi hükümdarı Vahtang Gorgasal, krallığın başkentini Mtshetadan Tiflise taşıdı. Sasani kralı Husrev, Kartli Krallığının egemenliğine son verdi, ardından Arap orduları ülkeye girerek 654te Tiflis emirliğini kurdular. Gürcüler, Araplara ve Bizanslılara karşı savaşarak topraklarını yavaş yavaş geri aldılar. Bu süreçte Egrisi, Abhazya, Kaheti, Hereti, Tao-Klarceti gibi yeni krallıklar ve prenslikler ortaya çıktı. Bagrationi (Bagratlılar) soyundan gelen III. Bagrat, 975te parçalanmış ülke topraklarını birleştirerek, adı ilk kez Sakartvelo (Gürcistan) olan devleti kurarak tek başına hükümdarlığını ilan etti. Kurucu Davit, Arap emirliğine son vererek 1122de Tiflisi de geri aldı. Gürcistan, Kraliçe Tamar döneminde (1184-1215) gücünün doruğuna ulaştı ve küçük bir imparatorluğa dönüştü. Bu dönemde Gürcistan toprakları,Erzurumdan Genceye,Azerbaycandan Çerkesyaya uzanıyordu. Ülke, 1200lerde başlayan Moğol istilası uğrayarak parçalandı. Ülkeyi kuzeyden güneye ikiye ayıran Surami Dağlarının batısında kurulan İmereti Krallığı, Moğol istilasına karşı ayakta kalmayı başardı. 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında Timurun istilası, Gürcistanı yerle bir etti. Ülke, ekonomik olarak tam bir felaketin eşiğine geldi.

Osmanlıların 1453te İstanbulu ele geçirmelerinin ardından Gürcistanın Avrupa ile bağları koptu ve Osmanlı Devleti ile İran arasında sıkışıp kaldı. Batıdan Osmanlı, doğudan İran ordularının saldırılarına uğradı. Zaman zaman Osmanlı Devleti ile İran arasındaki savaşlara sahne oldu. Osmanlılar, 16. yüzyılda Gürcistanın güneybatı kesimini ele geçirerek bu topraklara Çıldır Eyaletini kurdular. Osmanlı orduları, 1510da İmereti Krallığı topraklarına da girdi ve krallığın başkenti Kutaisiyi ele geçirdi. Ardından İran şahı I. İsmail Kartli topraklarını yağmaladı. Osmanlılar 1578de Tiflise girdiler ve böylece Gürcistanın batısı Osmanlıların, doğusu İranın denetimine geçti. Kral II. Erekle (1744-1798), Kartli ve Kaheti krallıklarını birleştirerek Gürcistanın doğusunu bütünleştirdi. Bu arada İmereti kralı I. Solomon da İmeretiden Osmanlıları çıkardı.

İranın saldırılarından kurtulan II. Erekle, bu kez Dağıstanın Müslüman kabilelerinin saldırılarına uğradı. Bunun üzerine 1783te Rusya ile Georgiyevsk Antlaşmasını imzaladı. Bu antlaşmayla Rusya, Gürcistanın toprak bükünlüğünü ve sınırlarını koruma altına alıyordu. Ne var ki buna karşın İran saldırıları sürdü ve Rusya bu saldırılara karşı sessiz kaldı. İranlılar 1795te Tiflise kadar ilerleyip kenti yakıp yıktılar. Ruslar, 1801de krallığa son verip Kartli ve Kahetiyi ilhak ettiler. İlki 1804te çıkan pek çok halk ayaklanmasını kanla siçimde batıran Rusya, 1801-1864 arasında Gürcistanın diğer bölgelerini de ele geçirdi. Poti ve Batum limanları ile Gürcistanın güneybatısı kesimi bir süre daha Osmanlı yönetimi altında kaldı. Ancak 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşında Ruslar bu bölgeleri de ele geçirdiler. Bu savaş sonrasında Gürcistan, tamamen Çarlık Rusyasının bir parçası haline geldi.

Gürcistanda ulusal harekete, Pirveli Dasi (Birinci Grup) olarak adlandırılan edebi ve toplumsal hareketin kurcusu sayılan İlia Çavçavadze önderlik etti. Noe Jordania ile Karlo Çheidzenin öncülük ettiği Marksist Sosyal Demokrat Parti de önemli hareketlerden biriydi. Bu partiye zamanla Menşevikler egemen oldu. 1917 Devriminden sonra, 26 Mayıs 1918de Gürcistan bağımsızlığını ilan etti. Almanyanın korumasına giren ülkede Noe Jordania başkanlığında bir hükümet kuruldu.

Birinci Dünya Savaşı sonunda Almanya ve müttefikleri yenilince İngilizler Gürcistanı işgal etti. Gürcistan, savaş sonrasında Paris Barış Konferansına katıldı ve bugünden daha geniş sınırlarıyla 22 ülke ve Milletler Cemiyeti tarafından tanındı. Ancak Bolşevik] Rusyanın tehdidi altındaydı.Buna karşın Mayıs 1920de Moskova yönetimince de tanındı. Buna karşın Gürcü asıllı Stalin ve Orconikidzenin yönetimindeki Kızıl Ordu, Gürcistanı işgal etti ve Mart 1921de ülkenin bağımsızlığına son verdi.Tifliste Bolşevik yönetimi kuruldu. Gürcistan, Transkafkasya Sovyet Federe Cumhuriyetine bağlandı. Bunun üzerine 1924te geniş çaplı bir halk ayaklanması başladıysa da Sovyet yönetimince kanlı biçimde bastırıldı.1936 Anayasası uyarınca Gürcistan Sovyet Sosyasit Cumhuriyeti kuruldu ve Gürcistan,Sovyetler Birliğinin 15 cumhuriyetinden biri oldu.Daha sonra Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile birlikte federal devlet kurdu.Stalin döneminde ise Abhazya'nın statüsü kaldırılarak Gürcistan Sosyalist Cumhuriyetine bağlandı ve Sibirya'ya sürülen Abhazların yerine Gürcüler yerleştirildi.

Sovyet Dönemi

Sovyetler Birliğinin glastnost ve prestroyka hareketi ile birlikte dağılma sürecine girmesinin ardından, Gürcistan`da 1990 yılı başından itibaren güçlü bir bağımsızlık hareketi başlamıştır. Bu süreç içinde Gürcistan Yüksek Sovyeti`nce, 1921 Gürcistan-SSCB Anlaşması ile 1922 Birlik Anlaşmasının geçersizliğini ilan eden kararlar alınmış ve 31 Mart 1991 tarihinde Ülke genelinde referanduma gidilmiş,9 Nisan 1991 tarihinde Gürcistan parlementosu ülkenin bağımsızlığını ilan etmiştir.

Gürcistan bağımsızlık süreciyle birlikte kendisini iç çatışmaların ortasında bulmuştur.Stalin döneminde Gürcistana bağlanan ve Gürcü nüfusla doldurulan Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bağımsızlığını ilan eden Abhazya ile Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanımayan Gürcistan, bu ülkelerinlerin kendine bağlılığını korumak için askeri müdahaleye başvurmuştur. Bugün Abhazya ve Güney Osetya tam bağımsız ve demokratik iki cumhuriyet olmasına karşın hukuken Gürcistana bağlı özerk cumhuriyetlerdir.

Sovyet Döneminin Sonu ve Bağımsız Gürcistan i

1991 yılı Mayıs ayında Zviad Gamsahurdia halkın %86,5 oyu ile yeni kurulan Cumhuriyetin Başkanı olmuştur. 21 Aralık 1991 tarihinde başlayan iç çatışmalar,6 Ocak 1992 de Zviad Gamsahurdianın ailesi ile birlikte Ülkeyi terk etmesiyle son bulmuştur. Ekim 1992de yapılan seçimler sonucunda Eduard Şevardnadze Devlet ve Parlemento Başkanı seçilmiştir. 2004 yılında yapılan son seçimler sonucunda meydana gelen Gül Devrimi ile birlikte Miheil Saakaşvili Devlet Başkanlığı görevini üstlenmiştir

» Dinler Tarihi
» Dinler Tarihi
» Hollanda Tarihi
» Hollanda Tarihi