Gıybet etmek

Gıybet nedir?

CEVAP

Belli bir mümin veya zimmi kâfirin aybını, onu kötülemek için
arkasından söylemek, gıybet olur. Gıybet, haramdır. Dinleyen, o kimseyi
tanımıyorsa, gıybet olmaz.

Gıybet olunan kimse, bedeninde, nesebinde, ahlakında, işinde,
sözünde, dininde, dünyasında, hatta elbisesinde, evinde, hayvanında
bulunan bir kusur, arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse,
gıybet olur. Duyunca üzüleceği bir sözü yüzüne karşı da söylemek
günahtır.

Kapalı söylemek, işaret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir.

Bir müslümanın günahı ve kusuru söylendiğinde, hafızların, din
adamlarının, (Elhamdülillah, biz böyle değiliz) demeleri, gıybetin en
kötüsü olur. Birisinden bahsedilirken, (Elhamdülillah, Allah bizi
hayasız yapmadı) gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. (Falanca
kimse çok iyidir, ibadette şu kusuru olmasa, daha iyi olurdu) demek de
gıybet olur.

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:

(Birbirinizi gıybet etmeyiniz.) [Hucurat 12]

Gıybet, adam çekiştirmek demektir. Birisini gıybet etmenin, ölmüş
insanın etini yemek gibi olduğu bildirildi. Hadis-i şeriflerde
buyuruldu ki:

(Miraca çıkarıldığımda, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve
göğüslerini tırmalayan kimseler gördüm. "Bunlar kim" dedim. Cebrail
aleyhisselam, "Gıybet ederek insanların etini yiyen, şahsiyetlerini
zedeleyen kimselerdir" dedi.) [Ebu Davud]

(Kıyamette bir kimse, sevap defterinde, yapmadığı ibadetleri
görür. "Bunlar seni gıybet edenlerin sevaplarıdır" denir.) [Harâiti]

(Bir cemaat içinde bulunurken, bir kimse hakkında gıybet
edildiğini görürsen, o kimse için yardımcı ol. Ve cemaatı da ondan men
etmeye çalış veya oradan kalk git.) [İ.Ebiddünya]

(Din kardeşinin yüzüne söylemekten hoşlanmayacağın şey gıybettir.) [İbni Asakir]

(Bir kimsenin yanında din kardeşi gıybet edilir de, yardıma
muktedirken ona yardım etmezse, Allahü teâlâ o kimseyi dünya ve
ahirette rezil eder.) [İbni Ebiddünya]

(Bir kimsenin malı az, çoluk çocuğu çok, namazı güzel olursa ve
müslümanları gıybet etmezse, kıyamette onunla yan yana oluruz.) [Hatib]

(Falancanın boyu kısadır) diyen birisine, Peygamber efendimiz, (Bu sözün denize atılsa, denizi kokutur) buyurdu. (Tirmizi)

Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, başkasının günahlarının
kendine verilmesine sebep olur. Bunları her zaman düşünmek, gıybet
etmeye mani olur. (İslam Ahlakı)

Gıybetten kurtulmak mümkün müdür?

CEVAP

Evet, gıybeti ve zararını bilen gıybetten kaçıp kurtulur. Mesela
yılanı ve zararını bilen, yılanla oynar mı? Yılanı koynuna alıp yatar
mı? Gıybetten kurtulmak için:

1- Gıybetin zararını düşünmeli!
Gıybet sebebiyle, sevaplarının gideceğini, hatta gıybet ettiği kimsenin
günahlarını da yükleneceğini bilmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu
ibadetleri yapmıştım, burada yazılı değil" der. "Onlar, silinip gıybet
ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir.) [İsfehani]

2- Gıybet, dünyada da alında bir kara lekedir! Kendine dedikoducu dedirtmemelidir. Çünkü Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır.) [Taberani]

3- Bir kimse, başka birine
kırgınsa, onu kötülemeye çalışır, gıybetini eder. Başkasına kızıp da
kendini Cehenneme atmanın ahmaklık olduğunu bilen, gıybet etmez. Gıybet
etmekle, ona zarar vermiş olmuyor, kendini felakete atıyor. Üstelik
sevmediği kişinin günahlarını alıp, yerine kendi sevaplarını veriyor.

4- Bazen topluluktakileri
memnun etmek, onları güldürmek için gıybet edilir. İnsanları memnun
etmek için, Allahü teâlânın gazabına maruz kalmayı istemek ne kadar
yanlıştır.

5- Gıybet eden, övülmeyi,
herkesin kendisinden bahsetmesini ister. Bu bakımdan kendini övmek için
dolaylı yolları seçer. Mesela, (Falanca çok geçimsizdir) der. Bu, (Ben
geçim ehliyim) demektir. Cömert olduğunu bildirmek için, (Falanca çok
cimridir) der. Eğer böyle gıybet edeni dinleyen, akıllı birisi ise,
kendini bu şekilde övene hiç değer vermez, onun değersiz olduğunu
anlar. Bunları dinleyen akıllı değil de, cahil, ahmak birisi ise,
gıybet ettiği için ona değer verse, ne çıkar? Kazancı ne olur?

6- Başkalarını gıybet edip
kusur araştıran kimse, kendi kusurlarını göremez. Halbuki kendi
kusurları ile meşgul olan başkalarının kusurlarını göremez.
Başkalarının kusurları ile uğraşan birisinin, kendi kusurunu görmeyen
zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır.

7- Kıskanç olan, mal
sahiplerini kötüler. (Malı çok ama yemesini bilmez, cimrinin biridir)
der. Yahut mevki sahibi için, (Müdür oldu diye kendini bir şey
zannediyor) der. Böyle söylemekle, gıybet edilenin ne malı azalır, ne
de makamı elden gider. Buna rağmen kıskançlık ateşi, söyleyeni yakıp
kavurur. Üstelik, gıybet günahına girdiği için sevaplarını sevmediği
kimseye vermeye mahkum olur.

Dini bir meseleyi öğrenmek için, (Beyim şunu yapıyor, caiz midir?) diye soruyorum. Beyimi gıybet etmiş oluyor muyum?

CEVAP

Hayır. Fakat beyinden bahsetmeyip, (Bir erkek hanımına şöyle yapsa caiz olur mu?) diye sormak daha uygun olur.

İstişare edene, (O erkeğin veya kızın şu kusuru vardır) demek, yahut, (O malı alma, şu kusuru var) demek gıybet olur mu?

CEVAP

Gıybet olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Facirin hâlini anlatmaktan çekinmeyin ki halk, onun zararından korunsun.) [Taberani]

Meşhur lakabı ile bilinenden bahsederken, mesela (Kara Bülent) demek gıybet olur mu?

CEVAP

Bu lakabı ile çağırılınca üzülmüyorsa gıybet olmaz.

Arkadaşımı, kötü arkadaşlardan korumak için, (Falan kumarbazdır, diğeri de sarhoştur) demek gıybet olur mu?

CEVAP

Gıybet olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Hayasızdan bahsetmek gıybet olmaz.) [İ.A

Birisini kasdederek kaş göz hareketi yapmak günah mıdır?

CEVAP

Eğer o, o hareketten dolayı üzülürse gıybet olur, günah olur. Üzülmezse hoşlanırsa günah olmaz, caiz olur.

Hükümetteki insanlar hakkında konuşmak gıybet olur mu?

CEVAP

Açıkça yanlış yapıyorlarsa söylemek caizdir.

Savunanlara karşı, cahil şeyhlerin yanlışlıklarını söylemek, kötülemek gerekmez mi? Müslümana bunu bildirmek gıybet olur mu?

CEVAP

Onların liderleri yanlarında kötülenirse, onlar da ehl-i sünnet
âlimlerine hücum eder. Buna sebep olmamak lazım. Kendi aranızda
kötülükleri söylenir. Zararlarından korunmaya çalışılır. Kötülerin
zararından korunmak için kötülüğünü söylemek gıybet olmaz.

*Gıybet zinadan kötüdür

Gıybetin zinadan kötü olduğunu bildiren hadise uydurma diyorlar. Bu hadis din kitaplarında yok mudur?

*CEVAP

O hadis-i şerifin meali şöyledir:

(Gıybetten sakının; çünkü gıybet zinadan daha şiddetlidir. Kişi
zina edip tevbe eder de, [bir daha yapmazsa], Allahü teâlâ onun
tevbesini kabul eder. Gıybet edilen, gıybet edeni affetmedikçe,
affolmaz.) [İbni Ebid-Dünya, Deylemi, Taberani, Beyheki, Tergib ve
Terhib, İ. Şarani, İ. Gazali]

İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan hadis-i şeriflere itiraz
edilmez, dil uzatılamaz. Ancak acaba açıklaması nasıldır, âlimlerimiz
ne bildirmişlerdir diye sorulabilir.

*Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:

(Fitne, katillikten daha kötüdür.) [Bekara 191]

Âyet-i kerimede fitnenin adam öldürmekten daha büyük günah olduğu
bildiriliyor. Fitne nasıl olur da katillikten daha kötü denmediği gibi,
gıybet nasıl olur da zinadan daha kötüdür denmez. Adam öldürmek bir suç
ise, fitne bir çok suçlara sebep olabilir. Fitnenin, birçok anlamı
vardır. Daha çok küfür, bozgunculuk, bölücülük, bela, imtihan gibi
anlamlara gelir. Fitne, bir çok müslüman kanı dökülmesine veya bir
müslüman ülkenin küffârın eline geçmesine sebep olabilir.

Bir kimse, nefsine, şeytana ve kötü arkadaşa uyup zina etmişse,
sonra pişman olup bir daha yapmamışsa, Allahü teâlâ onun tevbesini
kabul eder. Ama gıybet, söz taşımak, bir çok fitnelere sebep olabilir.
Gıybete kolayca girildiği, zararının sınırı olmadığı için bu şiddetli
bir ikazdır.

Gıybet, Kur'an-ı kerimde, ölü kardeşinin etini yemeye benzetilmiştir. Bir âyet meali:

(Birbirinizin kusurunu araştırmayın, arkasından çekiştirmeyin,
gıybet etmeyin. Kim ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır? Bu
tiksindiricidir. O halde Allah'tan korkun.) [Hucurat 12 ]

Gıybet, söz taşımak ve diğer günahlardan kaçınmak, nefs ile cihad
olup, cihad-ı ekber olarak bildirilmiştir. Gıybetin verdiği zararlar
hakkında hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:

(Miracda göğüslerinden asılarak azap edilenleri gördüm. "Bunlar,
kaş göz işaretiyle alay ve gıybet edenlerdir" dendi. Nitekim Kur'anda,
[mealen] şöyle buyuruluyor: (İnsanları arkadan çekiştirip, kaş göz ile
alay edenlerin vay haline!) [Hümeze1] (Beyheki)

*(Miracda, Cehennemde kokmuş leş yiyenlerin kim olduğunu sordum.
"Bunlar, gıybet ederek insanların etlerini yiyenlerdir" dendi.) [I.
Ahmed]

*(Gıybet ve kovuculuk, kişinin imanını zayıflatarak yok eder.) [İsfehani]

*(Cehennemden en son çıkan, gıybetten tevbe edendir. Cehenneme ilk giren, gıybetten tevbe etmeden ölendir.) [R.Nasıhin]

*(Gıybet, etmek leş yemekten daha kötüdür.) [İ.Hibban]

*(Biri için söylenen kusur, onda varsa, gıybettir, yoksa iftira olur.) [Müslim]

*(Kıyamette, bir kimse amel defterine bakar, "Şu ibadetleri
yapmıştım. Bunlar yazılı değil" der. "Onlar, silindi, gıybet
ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir.) [İsfehani]

*(Gıybet edenin duası kabul olmaz.) [Şir'a]

*(Gıybet eden Cehennemliktir.) [İsfehani]

*(Dört kişinin, çektikleri şiddetli azaptan, Cehennemdekiler
rahatsız olur. Biri, ateşten bir tabut içindedir, ikincisi
bağırsaklarını yerde sürür, üçüncüsü kan ve irin kusar, dördüncüsü
kendi etini yer. İlki borçlu olarak öldü. İkincisi idrardan sakınmazdı.
Üçüncüsü, müstehcen konuşurdu. Dördüncüsü, gıybet ve kovuculuk ederdi.)
[Taberani]

(Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, gıybet, söz taşıma, şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek.) [Deylemi]

(Oruç, ateşe kalkandır. Gıybetle parçalanmadıkça korur.) [Buhari]

(Gıybet yapmayan Allahü teâlânın güvencesindedir.) [İbni Huzeyme]

(Leş yemek, gıybet ederek, arkadaşının etini yemekten daha hafiftir.) [Ebuşşeyh]

Yeni defnedilen iki ölü için Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(Şimdi onların kabirleri ateşle dolduruldu, azap içindedir.
Feryatlarını insan ve cinden başka her mahluk işitti. Eğer
gizleyebilseydiniz, benim işittiklerimi siz de işitirdiniz. Bunlardan
biri, idrardan sakınmazdı, öteki de, insan eti yerdi [gıybet ederdi].)
[ İ.Ahmed, İbni Cerir]

Resulullah gıybet edene, (Tevbe et, kardeşinin etini yedin) buyurdu. (Taberani, İ. Ebi Şeybe)

Suç işleyerek cezalandırılan birisini gıybet edenlere, Resulullah
efendimiz, (Şu eşeğin leşinden yiyin. Gıybet etmek, şu eşek leşini
yemekten daha kötüdür) buyurdu. (İbni Hibban]

Netice: Resulullah efendimizin (Vârislerim) dediği, Allahü
teâlânın güvendiği zatlara yani İslam âlimlerine karşı en azından edebi
muhafaza etmeli, din düşmanlarına aldanıp suizan etmemeli. Allahü
teâlânın, dinini, soysuzlara karşı bu mübarek zatlar vasıtasıyla
muhafaza edip, yaydığını unutmamalı.

Gıybetin kefareti

Gıybet etmenin kefareti, üzülüp tevbe etmek ve helalleşmektir.
Pişman olmadan helalleşmek, riya olur, ayrı bir günah olur. Gıybet, üç
türlüdür:

1- (Bu gıybet değil, onda olan şeyleri söyledim) demek. Böyle söylemekle, harama helal demiş olur ki, çok tehlikelidir.

2- Gıybet olunan, bunu
duymuşsa, tevbe etmekle affedilmez. Onunla helalleşmek de gerekir. Bir
hadis-i şerif meali: (Gıybetini yaptığı kişi, gıybet edeni
affetmedikçe, mağfiret olunmaz.) [Deylemi]

3- Gıybet olunanın bundan
haberi yoksa, tevbe ve istiğfar etmekle ve ona hayır dua etmekle
affolur. (Ya Rabbi beni de, gıybetini ettiğim kişiyi de affet) diye dua
etmelidir! İki hadis-i şerif meali :

(Gıybetin kefareti, gıybet edilenin mağfireti için dua etmektir.) [İbni Lâl]

(Gıybet eden, gıybet edilen için mağfiret dilerse gıybet günahına kefaret olur.) [Hatib]

İhtiyaç halinde gıybeti caiz olanlar

1- Bir haksızlığı, bir yolsuzluğu şikayet için, ilgili mercilere bildirmek.

2- Etkili ve yetkili birisine, (Falanca, gayri meşru iş yapıyor, buna mani olun) demek.

3- Bid'at sahibi ile gezen birine, (Onunla gezme, o mezhepsizdir) demek.

4- Şahitlikte, (Falanca şöyle yaptı) demek.

5- İnsanları, açıktan günah işleyenlerden korumak için, mesela (O kumarbazdır) demek.

6- Müslümanları, bid'at ehlinin
zararlarından korumak için, bunların kitaplarının ve yazılarının
bozukluğunu, sözle veya yazı ile bildirmek. [Bunu yapmak, aynı zamanda
dinin emridir

Helal edeceği bilinse, ana babanın gıybeti caiz midir?

Caiz değildir, günahtır, helâlleşmek gerekir. Ana baba hakkını
helâl etse de, gıybet etmek günah olduğu için, ayrıca tevbe etmek de
gerekir.