Oruç,Orucu Bozan Şeyler,Kefaret Gerektiren Haller

Oruç kimlere farzdır?

Akıllı, ergenlik çağına ulaşmış, Müslüman’ın ramazan orucunu tutması farzdır.

Oruç tutmamayı mübah kılan haller nelerdir?

Yolculuk : Yolculuk, Ramazan ayında orucu tutmamak için ruhsat olarak
kabul edilmiştir. Yolculuk esnasında tutulmayan oruçlar, daha sonra
kaza edilir. Kur’an’da “Ey inananlar! Oruç sizden öncekilere farz
kılındığı gibi, Allâh’a karşı gelmekten sakınasınız diye, size de
sayılı günlerde farz kılındı. İçinizden hasta olan veya yolculukta
bulunan, tutamadığı günler sayısınca diğer günlerde tutar. Oruca
dayanamayanlar, bir düşkünü doyuracak kadar fidye verir. Kim gönülden
iyilik yaparsa, o iyilik kendisinedir. Eğer bilirseniz, oruç tutmanız
sizin için daha iyidir.” buyurulmaktadır. (Bakara 2/183-184).
Geceden oruca niyetlenip de, gündüz yolculuğa çıkan kimse, dilerse bu
orucunu bozar, dilerse tamamlar. Ancak, ayette de belirtildiği gibi
orucunu tamamlaması daha iyidir. Hz. Peygamber, Mekke’nin fethi için
sefere çıktığında oruçlu iken, Kedîd denilen yere varınca orucunu
bozmuştur (Buharî, Sıyam, No: 1808, Müslim, Sıyam, No: 1113). Bu da
sefere çıkılınca başlanmış orucun bozulabileceğinin delilidir.

Hastalık: Oruç tuttuğu
zaman, hastalığının artmasından veya uzamasından endişe edilen kimse
ile, hastalığı sebebiyle orucu tutmakta zorlanan kişilerin Ramazan
ayında oruç tutmayıp, iyileştikten sonra bunları kaza etmelerine izin
verilmiştir. Biraz önce zikredilen ayet buna işaret etmiştir. Tıbben
oruç tutması halinde hasta olacağı bildirilen kimse de hasta
hükmündedir.

Gebelik ve Çocuk Emzirme :
Gebe olan kadınların, oruç tuttukları takdirde kendilerine veya
çocuklarına bir zarar gelmesinden korkulması halinde oruçlarını
tutmayabilirler. Emzikli kadınlar da, sütlerinin kesilmesi ve
çocuklarının zarar görmesi tehlikesi bulunması halinde oruçlarını
tutmayabilirler. Hz. Peygamber hadislerinde buna müsaade etmişlerdir
(Nesâî, Sıyam, 50-51, 62; İbn Mace, Sıyam,3).

Yaşlılık : Oruç tutamayacak
kadar yaşlı olan kimseler de, oruç tutmayıp yerine fidye verebilirler.
Bakara suresinin 184. ayetinde, bu şekilde olup da oruca güç
yetiremeyenlerin, orucu tutmayıp fidye vermeleri gerektiği hükme
bağlanmıştır. İyileşme umudu olmayan hastalar da aynı hükme tabidir.

İleri derecede açlık, susuzluk :
Oruçlu bir kimse, açlıktan veya susuzluktan dolayı beden ve ruh
sağlığının ciddi derecede bozulması tehlikesi ile karşılaşması halinde
orucunu bozup daha sonra kaza edebilir. Böyle bir kimsenin orucuna
devam etmesi ölümüne sebep olacak nitelikte ise, orucunu açmaması haram
olur.

Zor ve meşakkatli işlerde çalışmak :
Esas itibariyle bir insanın ibadetlerini normal bir şekilde yapmasını
engelleyecek zor ve ağır işlerde çalışması veya çalıştırılması doğru
değildir. Ancak kişisel veya toplumsal zorunluluklar, bazılarının böyle
işlerde çalışmalarını gerektirmektedir. Böyle bir durumda bulunan kişi,
oruç tuttuğu takdirde sağlığına bir zarar gelmesinden korkuluyorsa,
oruçlarını tutmaya bilirler. Bunlar, izin günlerinde tutamadıkları
oruçları kaza etmelidirler. Yıllık izninin bulunmaması ve haftalık
izninin de yeterli olmaması gibi mazeretlerle buna da imkanı yok ise,
fidye vermelidirler.

Fidye nedir?

Oruç tutamayacak kadar yaşlı olan kimseler ve iyileşme umudu bulunmayan
hastalar, oruç tutmayıp, her gün için bir fidye verir. Fidye ise, bir
fakiri, bir gün doyurmaktır. Bu da, sadaka-i fıtır miktarıdır.

Sağlıklı bir oruç nasıl tutulur?

Orucun sahih olmasının şartları niyet, imsak vaktinden akşama kadar
orucu bozan şeylerden kaçınmaktır. Ayrıca kadınların ay hali ve loğusa
halinde bulunmaması gerekir.

Ne zaman niyet edilebilir?

Oruç için niyetin vakti, akşam namazının vakti girmesiyle birlikte başlar.

Ramazan, günü belirlenmiş adak ve nafile oruçlarda niyet, öğle namazına
1 saat kalana kadar devam eder. Bunların dışındaki, keffaret, kaza,
günü belirlenmemiş adak oruçlarında ise imsak vaktine kadar niyet
edilmesi gerekir.

İmsak vakti ne demektir?

İmsak vaktinden, iftar vaktine kadar, ibadet niyetiyle, yemeden,
içmeden, cinsî münasebetten ve diğer orucu bozan şeylerden uzak durmak,
el çekmek demektir. İmsakın zıttı iftardır. İmsak vaktinin başlangıcı,
tan yerinin ağarmasıyla başlar. Bu vakit, takvimlerde imsak vakti
olarak gösterilmektedir.

Regl halinde oruç tutulabilir mi?

Kadınların regl oldukları dönemde oruç tutmalarına gerek yoktur.

Alkollü iken oruç tutulabilir mi?

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki, alkollü içkiler ve uyuşturucu
maddeler dinen haram kılınmıştır, bu nedenle bir Müslüman’ın alkollü
içki içmesi ve uyuşturucu kullanması düşünülemez. Ancak bu haramı
işleyen kişi, bunun haramlığını inkar etmediği müddetçe Müslüman’dır;
bu nedenle ibadetleri yerine getirme mükellefiyetinden kurtulamaz. Zira
her emir ve yasak müstakil bir borçtur.
Bununla birlikte ibadet bir idrak ve şuur işidir. Bunun içindir ki,
bütün ibadetlerde Müslüman ve buluğ çağına ulaşmanın yanında akıllı
olmak şart koşulmuştur. İbadetlerin makbul olması için, ibadet
niyetiyle ve ihlasla yapılması gerekir. Bu nedenle oruç tutacak
kimsenin ne dediğini, ne yaptığını bilecek kadar ayık olması, aklının
başında olması gerekir.

Orucu bozan şeyler nelerdir?

Oruçlu iken, yemek, içmek ve cinsi münasebette bulunmak orucu bozar.
Orucu bozan şeylerin bazısı hem kaza, hem de keffareti gerektirir. Bazı
şeylerden dolayı ise, sadece kaza gerekir.

Kaza ve kefareti gerektiren durumlar nelerdir?

Ramazan ayında oruca niyet edildikten sonra, bir mazeret olmaksızın,
kasten yemek, içmek ve cinsî münasebette bulunmak, oruç kefareti
gerektirir. Ayrıca bozulan orucun kaza edilmesi de gerekir.
Oruç keffareti 60 gün (iki kamerî ay) peş peşe oruç tutmaktır. Buna
gücü yetmeyen, 60 fakiri bir gün ya da bir fakiri 60 gün doyurur.
Adet veya loğusalık halinde bulunan kadınlar, bu günlerinde kefaret
oruçlarına ara verirler. Bu durumlarından çıktıktan sonra ara vermeden
keffaret orucuna devam ederek 60 günü tamamlarlar.

Kefareti düşüren durumlar nelerdir?

Kefareti gerektiren bir şeyi yaparak orucunu bozan kimse, aynı gün oruç
tutamayacak derecede hastalanır veya kadın adet görür yahut loğusa
olursa kefaret düşer. Ancak hastalığın kendi isteği dışında olması
şarttır. Kendisi kasten hastalığa sebep olursa kefaret düşmediği gibi
sefer mesafesinde bir yolculuğa çıkması ile de düşmez.

Kaza gerektiren durumlar nelerdir?

Yolculuk, hastalık gibi meşru bir mazerete dayalı olarak orucun
bozulması halinde, sadece bozulan orucun kaza edilmesi gerekir. Ayrıca,
kasıt olmaksızın yemek-içmek, beslenme amacı ve anlamı taşımayan,
yenilip içilmesi mutat olmayan veya insan tabiatının meyletmediği
şeylerin yenilip içilmesi orucu bozup, sadece kazasını gerektirir.
Ramazanda oruca niyet etmeden yiyip içen kimse, tutmadığı oruçları,
gününe gün kaza eder. Ancak mazeretsiz olarak Ramazan orucunu tutmamak
büyük günahtır.
Kaza gerektiren durumlar şöyle sıralanabilir:

1. Pamuk, kağıt, zeytin çekirdeği, bir defada çok miktarda tuz yemek gibi yenmesi mutad olmayan bir şeyi yutmak, yemek.

2. Burnuna ilaç çekmek.

3. Ağzına aldığı boyalı iplik gibi şeylerin boyası ile rengi değişen tükürüğü yutmak.

4. Boğazına kaçan kar veya yağmuru kendi isteği olmayarak yutmak. (Kendi isteği ile yutarsa keffaret gerekir.)

5. Zorlama ile oruç bozmak.

6. Dişleri arasında nohut tanesi kadar kalan yemek kırıntısını yutmak.

7. Abdest esnasında ağzına ve burnuna su alırken kendi elinde olmayarak boğazına su kaçmak.

8. Unutarak yeyip içtikten sonra orucunun bozulduğunu zannederek yeyip içmek.

9. Kendi isteği ile ağız dolusu kusmak.

10. Ağız dolusu gelen veya kendi isteğiyle getirdiği kusuntuyu mideye geri çevirmek.

11. Kendi isteği ile içine veya genzine duman çekmek. Kendi isteği ile olmazsa oruç bozulmaz.

12. Güneş batmadığı halde-battı zannederek-iftar etmek.

13. İmsak vakti geçtiği halde daha vakit vardır zannederek yemek.

Uçakla seyahat eden oruçlu şahıs iftarını nasıl yapar?

Seyahate çıkan kişilerin, imsak ve iftarları bulundukları yere göre
yapmaları gerekir. Uçakla seyahat eden oruçlu kişiler de, uçuş
esnasında uçağın üzerinde bulunduğu yere göre imsak ve iftar
yapmalıdırlar. Ancak çok hızlı uçaklarla kıtalararası yolculuk
yapılması durumunda, imsak ile iftar arasında süre, anormal ölçüde kısa
veya uzun olabilmektedir. Bu durumda, yolculuk yapacak kişi orucunu
kazaya bırakabilir. Ancak oruca başlamış ise, imsake başladığı yere
göre iftar edebilir.
Orucu bozmayan durumlar nelerdir?

Oruçlu olduğunu unutarak yemek ve içmek

Unutarak yemek, içmek orucu bozmaz. Peygamber Efendimiz şöyle
buyurmuştur: "Bir kimse oruçlu olduğunu unutarak yer, içerse orucunu
tamamlasın, (sakın) bozmasın. Çünkü onu, Allah yedirmiş, içirmiştir."
Unutarak yiyen içen kişi, oruçlu olduğunu hatırlarsa hemen
ağzındakileri çıkarıp ağzını yıkar ve orucuna devam eder. Oruçlu
olduğunu hatırladıktan sonra boğazından aşağıya bir şey geçerse orucu
bozulur.
Bir kimse unutarak yiyen bir oruçluyu gördüğünde eğer güçlü kuvvetli
olup oruca dayanabilen bir kişi ise, oruçlu olduğunu kendisine
hatırlatır, zayıf ve güçsüz bir kişi ise hatırlatmaz.

Oruçlu iken iğne yaptırmak

Dinimiz, hasta olan ve tedavi sürecinde bulunan kişilerin oruç
tutmamalarına ruhsat vermektedir. Bu nedenle, tedavisi devam eden
kimseler, sağlıklarına kavuşup, tedavileri tamamlanıncaya kadar
oruçlarını erteleyebilirler. Bununla birlikte, Ramazan ayında herkesle
birlikte oruca devam etmeyi arzu ediyorlar ise ve oruç tutmalarına
başka bir engelleri de yoksa, iğnelerini iftardan sonra yaptırmaları
yerinde olur. Bu imkana sahip olmayanlar ise, İmam Ebû Yusuf, Muhammed
ve Malik’in görüşlerine uyarak, tedavi ve aşı amaçlı iğne
yaptırabilirler; oruçları bozulmaz. Ancak, oruçlu iken gıda ve vitamin
iğneleri yaptırılması uygun değildir.

Oruçlu iken yıkanmak

Ağız veya burnundan su girip yutmadıkça, oruçlu kimsenin yıkanması
orucuna zarar vermez. Bu itibarla, ağız ve burnundan su kaçırmamak
şartıyla oruçlunun yıkanması caizdir. Nitekim Hz. Aişe ve Ümmü Seleme
validelerimiz, Hz. Peygamber’in Ramazan’da imsaktan sonra
yıkandıklarını haber vermişlerdir.

Oruçlu iken ihtilam olmak veya cünüp olarak sabahlamak

Oruçlu iken rüyada ihtilam olmak orucu bozmadığı gibi, gusletmeyi
geciktirerek cünüp olarak sabahlamak da oruca bir zarar vermez. Ancak,
zorunlu bir durum olmadıkça, hemen boy abdesti alınmalıdır. Hz. Aişe ve
Ümmü Seleme validelerimiz, Hz. Peygamber’in Ramazan’da imsaktan sonra
yıkandıklarını haber vermişlerdir.

Astım hastalığında ağıza püskürtülen sprey

Astımlı hastanın kullanmak zorunda kaldığı sprey orucu bozmaz. Ancak,
sprey kullanma zorunda olan astımlı hasta, Ramazan orucunu tutmayıp,
tutamadığı günler sayısınca fidye verebilir. İleride sağlığına
kavuşursa, fidye vermiş olsa da, tutamadığı orucunu kaza eder.

Parfüm ve kolonya

Parfüm veya kolonya sürünmek ve koklamak orucu bozmaz.

Diş fırçalamak

Diş fırçalamakla oruç bozulmaz. Bununla birlikte, diş macunun, misvak
parçalarının veya suyun boğaza kaçması halinde oruç bozulur. Orucun
bozulma ihtimali dikkate alınarak, dişlerin imsakten önce ve iftardan
sonra fırçalanması uygun olur.

Diş tedâvisi

Oruçlu bir kimsenin morfinli veya morfinsiz olarak diş çektirmesi,
kanla karışan tükürüğün yutulmaması kaydıyla orucu bozmaz. Aynı
şekilde, kan veya başka bir şey yutulmaması şartıyla diş tedavisi de
yaptırılabilir.

Sakız çiğnemek

Günümüzde üretilen sakızlarda, ağızda çözülen katkı maddeleri
bulunduğundan, ne kadar itina edilirse edilsin bunların yutulmasından
kaçınılması mümkün değildir. Bu sebeple bu tür sakız çiğnemek orucu
bozar. Ancak kenger sakızı gibi katkısı bulunmayan ve çiğnendiğinde
hiçbir eksilme olmayan, daha önce çiğnenmiş ve tadı kalmamış sakızların
çiğnenmesi orucu bozmamakla birlikte, oruçlu iken böyle bir sakızı
çiğnemek mekruhtur.

» Orucu Bozan Haller