Tarihte bugün: 23 Ocak

Kamil Paşa hükümeti, İttihat ve Terakki Cemiyeti mensuplarınca 23 Ocak 1911'de devrildi. Bab-ı Ali Baskını diye anılan darbeyle Sadrazam istifa ettirildi ve yerine Mahmut Şevket Paşa getirildi.

• 
  

Bâb-ı Âli baskını, İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından 23 Ocak 1913 günü düzenlenen askeri darbedir.

Arnavutluk'ta çıkan isyan bastırılırken İttihatçılara muhalif Halaskar Zabitan grubu dağa çıktı. Bu kesimin İstanbul'daki yandaşları hükümete verdikleri muhtırada meclisin dağılmasını, Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa başkanlığında yeni bir hükümet kurulmasını istediler.

İttihatçılar boyun eğdi. Gazi Ahmet Muhtar Paşa başkanlığında yeni bir kabine kuruldu (22 Temmuz 1912); ancak güvenoyu alamadı. Sadrazamın isteği üzerine Padişah meclisi fesh etti.

O sırada Balkan Savaşı başlamıştı (8 Ekim 1912). Osmanlı Ordusu subaylarının siyasete karışıp cephelere ayrıldığı ve siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü bir dönemde ordu savaşa hazır değildi.

Rumeli'nin büyük bir kesimi Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı. Alınan yenilgiler Gazi Ahmet Muhtar Paşa'yı istifaya zorladı. Bunun üzerine Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa kabinesi kuruldu (29 Ekim 1912).

Bulgar ordusu Trakya'da ilerleyerek, Çatalca önlerine vardı. Osmanlı ordusunda şiddetli bir kolera salgının başlaması ve Rumeli'den kaçan binlerce göçmenin İstanbul sokaklarında sersefil bir duruma düşmesi, her gün açlıktan ve hastalıktan birçok insanın ölmesine neden oluyordu.

Osmanlı hükümeti Balkan devletleriyle Londra'da masaya oturdu. 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması'nın 23. maddesini öne süren büyük devletler, bir Osmanlı eyaleti olan Bulgaristan'ın işlerine açıktan açığa karışmayı hak görüyorlardı.

Büyük devletler Babıali'ye bir nota vererek Edirne'nin Bulgaristan'a ve Ege adalarının kendilerine bırakılmasını istediler. Dolmabahçe Sarayı'nda toplanan ve ileri gelen devlet adamlarının katıldığı Şura-yı Umumi durumu görüştü.

Balkan Savaşı'nın ilk evresinde alınan yenilgiler ertesi Kamil Paşa hükümeti Londra Konferansı'nda önerilen Midye-Enez sınırını kabule yanaşıyordu. Osmanlı ordusunun Lüleburgaz ve Kırklareli'nde de yenilişi hükümeti büsbütün çıkmaza sokmuştu.

Bu sırada İttihatçılar iktidarı tekrar ele geçirmek için harekete geçtiler. Balkan Savaşı'ndaki yenilgileri ve Edirne'nin Bulgaristan'a terk edilişini fırsat bilerek hükümete karşı darbe planladılar. Baskın cemiyet merkezinde hazırlandı.

Enver Paşa, Talat Paşa, Filibeli Hilmi, Sapancalı Hakkı, Mithat Şükrü Bleda, Yakup Cemil, Mustafa Necip, Kara Kemal, Doktor Nazım, İzmitli Mümtaz, Silahçı Tahsin, Samuel Israel ve Ömer Naci baskını düzenleyen önde gelen kişilerdi.

23 Ocak 1913 günü Enver Paşa ve İttihatçı fedailerden Yakub Cemil'in başı çektiği grup, cemiyetin Nuruosmaniye'deki merkezinden ata binerek Babıali'ye yöneldi. Bu arada Talat Paşa da bir grup ittihatçıyla Babıali'ye gitmişti.

Ayrıca Babıali binası civarındaki önemli noktalara altmış kadar İttihatçı yerleştirilmişti. Yol boyunca toplanan halkın da katılımyla ellerinde bayraklarla tekbir getiren kalabalık Babıali'ye vardı.

Kabine toplantı halindeyken Enver Paşa ve yanındakiler Babıali'ye girdiler. Sadaret (Başbakanlık) yaveri Ohrili Nafiz Bey müdahale etmek istediyse de öldürüldü. Harbiye nazırının yaveri Kıbrıslızade Tevfik Bey de vuruldu. Bu arada Tevfik Bey'in tabancasından çıkan kurşunla ittihatçılardan Mustafa Necip öldü.

Vurulanlar arasında kapıyı bekleyen polis komiseri Celal Bey'de vardı. Harbiye Nazırı Müşir Nazım Paşa gürültü üzerine kabine toplantısından balkona çıkıp baskıncılara karşı direnip ne oluyor demeye kalmadan Yakub Cemil tarafından alnından vuruldu. Silah sesleri üzerine kabine üyeleri dağılmıştı.

Enver Paşa, Sadrazam Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa'nın makamına zorla girip, kafasına tabanca dayayıp, sert bir ifadeyle milletin kendisini istemediğini ve istifa etmesi gerektiğini bildirdi. Kamil Paşa asker tarafından gelen teklif üzerine isitifaya mecbur kaldığını padişaha hitaben yazdı. İttihatçılar buna ahali sözcüğünü de ilave ettirdiler.

Böylece istifa gerekçesi ahali ve asker tarafından gelen teklife dönüştü. Bu sırada İttihatçılarin ünlü hatiplerinden Ömer Naci ve Ömer Seyfettin Babıali önünde toplanan kalabalığı çoşturuyor.Yaşasın Millet!.. Yaşasın İttihat ve Terakki! diye bağırtıyordu.

Kısa sürede İstanbul İttihatçıların denetimine geçti. Padişah V. Mehmet (Reşad) İttihatçıların isteği üzerine Mahmut Şevket Paşa'yı kabineyi kurmakla görevlendirdi. Böylece iktidar tekrar ittihatçılara geçti. Aynı gece Cemal Paşa İstanbul muhafızlığını, Azmi Bey polis müdürlüğünü ve Halil Kut merkez kumandanlığını ele geçirdiler.

Talat Paşa dahiliye nazırı vekili unvanını kullanarak vilayetlere çektiği telgrafta Kamil Paşa hükümetinin, Edirne vilayetini tamamen ve Ege adalarını kısmen düşmana bıraktığını ve bu kararını sorumsuz bir meclise tasdik ettirdiğini kaydediyor ve bu nedenle milli galeyan sonucu devrildiğini bildiriyordu.

Kurulan yeni hükümet Ali Kemal ve Rıza Nur gibi muhalifleri tutukladı. Sadrazam Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa, Şeyhülislam Cemaleddin Efendi, Maliye Nazırı Abdurrahman Bey ve Dahiliye Nazırı Reşid Bey ülke dışına çıkarıldılar.Savaşa girmek ve savaşı beceriksizce yönetmek gerekçesiyle Gazi Ahmet Muhtar Paşa ve Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa kabineleri aleyhine soruşturma açıldı.

Darbe cephede pek değişikliğe neden olmadı. 30 Mayıs 1913 günlü Londra Antlaşması'yla Edirne Bulgaristan'a geçti. Ağır barış koşulları kabul edildi.

Başka neler oldu:

* 1556 - Tarihin en yüksek ölü sayısına sahip depremi, Çin'in Shaanxi eyaletinde meydana geldi: yaklaşık 830,000 kişi ölü.
* 1719 - Roma İmparatorluğu bünyesinde Lihtenştayn Prensliği oluşturuldu.
* 1793 - Rusya ve Prusya, Polonya'yı bölüştü.
* 1849 - Elizabeth Blackwell, tıp diploması alan ilk kadın oldu.
* 1870 - Montana'da Amerika Birleşik Devletleri ordusu, çoğunluğu kadın ve çocuk olmak üzere 173 kızılderiliyi öldürdü.
* 1925 - Şili'de hükümet bir askeri darbeyle devrildi.
* 1973 - Vietnam'da ateşkes ilan edildi. (Vietnam Savaşı)
* 1974 - İsrail askerleri Süveyş Kanalı'nın batısından çekilmeye başladı.
* 1990 - Kızıl Ordu 41 yıl sonra Macaristan'dan ayrıldı.

Tarihte bugün doğanlar

* 1783 - Stendhal (Marie-Henri Beyle), Fransız edebiyatçısı (ö. 1842)
* 1889 - Sergei Eisenstein, Rus sinema yönetmeni (ö. 1948)
* 1899 - Humphrey Bogart, ABD'li oyuncu (ö. 1957)
* 1967 - Naim Süleymanoğlu, Türk halterci
* 1972 - Engin Günaydın, Türk oyuncu.

Tarihte bugün ölenler

* 1875 - Charles Kingsley, İngiliz yazar (d. 1819)
* 1905 - Yedi Sekiz Hasan Paşa, Osmanlı paşası (d. 1831)
* 1956 - Alexander Korda, Macar asıllı İngiliz yönetmen ve yapımcı (d. 1893)
* 1989 - Salvador Dali, İspanyol sürrealist ressam (d. 1904)
* 2005 - Atilla Özkırımlı, Edebiyat tarihçisi, yazar (d. 1942)