ÇANAKKALE’DE İSTİHBARAT(Araştırma)

ÇANAKKALE’DE İSTİHBARAT(Araştırma)

---

Çanakkale Savaşı sırasında istihbarat yönünden bir dönüm noktası diyebileceğimiz herhangi bir olay meydana gelmemiştir. Ancak savaş esnasında yardımcı bilgi olarak doğru veya yanlış birçok istihbarat alınmış ve değerlendirilmiştir.

İngilizler istihbarat yönünden son derece gelişmiş bir durumdaydı. Ajanları son derece iyi eğitilmiş, alacakları görevlere göre uzmanlaştırılmıştı. Bir tek ajanı bile çok sayıda askerle baş edebilecek kadar iyi eğitilmişti.

Alman istihbaratının da İngiliz istihbaratı kadar iyi olduğunu söyleyebiliriz. Bu değerlendirmeden de anlaşılacağı üzere Alman ve İngiliz istihbaratları Birinci Dünya Savaşı sırasında sürekli mücadele hâlindeydi.

Çanakkale Savaşı’nda istihbarat örgütlerinin yöntemlerinden olan karşı harp ve psikolojik harp yöntemleri çoğunlukla kullanılmıştır.

Bu yöntemler kullanılış itibariyle Çanakkale’ye uygunluk gösteriyordu. İngilizler bu konuda uzman sayılırlardı. Teşkilat-ı Mahsusa’nın da balkanlarda (Arnavutluk) kazandığı tecrübeyi küçümsememek gerekir.

İngilizlerin Çanakkale Savaşı’nda istihbarat yönünden başarılı oldukları söylenebilir. Ancak Türk askerinin savaşın seyrini değiştiren kahramanlığı içinde bu başarı kaybolup gitmiştir.


Çanakkale Savaşı’nda Teşkilat-ı Mahsusa’nın Faaliyetleri

Çanakkale Savaşı’nda ve özellikle Gelibolu’da Teşkilat-ı Mahsusa son derece başarılı çalışmalarda bulunmuş ve Selanik’teki bir Teşkilat-ı Mahsusa elemanı İngiliz ve Fransızların Kumkale ve Seddülbahir’e yapacakları çıkarma harekâtlarını teferruatına kadar öğrenmiştir.

Çanakkale Savaşı’nda istihbarat çok önemli bir yer tutmuştur. Bu konuda İngiliz “Intelligence Service”’in şeflerinden General Geprge Aston şunları dile getirir :

“Sır saklayamamak ve süratle hareket edememek Çanakkale’de mağlubiyetimize sebep olmuştur. Çanakkale’ye hem karadan, hem de denizden aynı zamanda taarruz edilmesi gerektiğine inanıyordum. Böyle bir hareketin başarılı olması için iki şart vardı : Gizlilik ve çabukluk. Fakat savaşta gizliliği sağlayacak hiçbir şey yapılmadı. Nara’ya yapılacak taarruz adeta davul zurna ile ilan edildi. Sonra Mısır’daki limanlardan gemilere malzeme ve mühimmat yüklenip getirilmesi haftalarca sürdü. Alman Generali Limon Van Sanders bu gecikmeden faydalandı. Gizliliğe riayet edilmemesi 113000 kişinin hayatına mal oldu.” (1)

“Çanakkale’de bir akşam ortalık kararmıştı. Karargâhta ordu komutanı Fevzi Paşa ile yemek yerken cepheden telefonla şu haber geldi : ‘Kuvveti belirsiz bir düşman yürüyüş kolu; içinde dağ topçusu da var, sol kanadımızdaki boşluktan ikinci hatta doğru yürüyor.’ . Bunu bir subay rapor etmiş kurmaylarım da bildirmişti. Bu durum bizim için çok kötüydü, fakat yürüyüş kolunda düşmanın gelmesi de anlamsızdı. Silah sesleri işitilmiyordu. Tümen karargâhından da işitilmediğini öğrendim. Tedbir olarak, ihtiyatlarımı sol kanada sevk ettim, ayrıca bunun ne olabileceğini düşünerek telefon ettim. ‘Dediğiniz düşman kolunun sık sık boğaza giren düşman torpidoları olması ve bacalarının da dağ topçusu gibi görünmesi pek muhtemeldir. Sol kanada sorunuz başka bir şey görüyorlar mı?’ Sonra rahat bir şekilde yemeğe devam ettik birazdan dediğim doğrulanmıştı.” (2)

Kazım Karabekir’in başından geçen bu olay Teşkilat-ı Mahsusa ajanlarının eksikliğini, yetersizliğini gösteren ancak vahim bir olayla sonuçlanmayan bir kanıttır.


Enver Paşa’nın Askerlerini Casuslara Karşı Uyarması

“Konuşurken sözlerinize ve halktan görünüp sizi sorguya çekenlere dikkat ediniz.

Askerlik bilginize dair ağzınızdan çıkacak bir tek kelime iyi biliniz ki gün geçmeden düşmana gider ve sonra bir tek kelime yüzünden 1000 asker kardeşimizin yoktan helakine sebep olur. Bu tesir ile vatanınıza hıyanet etmiş olursunuz. Bunun için söz arasında veya söz isteyenlere aile ve akrabanıza dahi olsa :

1 - Nereden gelip nereye gittiğinizi veya gideceğinizi, kıt’anızın nerede bulunduğunu,
2 - Gerek mensup olduğunuz ve gerekse mensup olmayarak öğrenmiş olduğunuz kıt’aların numaralarıyla her birinin kaç askerden, kaç top ve tüfekten, kaç tabur, kaç fırka ve kolordudan birleştiğini ve bu kıt’aların kumandan isimlerini,

3 - Gerek bizzat içine girdiğiniz veya girenlerden işittiğiniz muharebe hikâyelerini,

4 - Gerek yanınızda ve gerek evvelce kullandığınız silah ve cephanelerin miktarıyla ne cinsten olduklarını, kat’iyen söylemeyiniz ve size bunları söyletmek isteyenleri hemen yakalayıp, en yakın mafevkinize (üssünüze) veya jandarma, polis memurlarına casus diye teslim ediniz.

Eğer bu emirlere dikkat etmediğiniz görülür ve işitilirse düşmana sır kaçırmış gibi tevkif olunup, divana çekilirsiniz.” (3)
Enver Paşa, Teşkilat-ı Mahsusa’nın kurucusu olup bu teşkilat sayesinde edindiği tecrübesini askerlerine bir uyarı niteliğinde aktarmayı zorunluluk ve görev bildi. Sıraladığı bu emirlerle gizliliğin savaşta ne kadar etkili bir silah olduğunu ve bu silahın sahibini de yok edebileceğini vurgulamıştır.

Gelibolu Yarımadası’ndaki muharebelerde gizli istihbarat çok ateşli çalışmıştı. İtilaf Devletleri, Türkiye ekalliyetleri arasındaki adamları vasıtası ile istedikleri haberleri kolayca alabiliyorlardı.

Çanakkale Muharebesi zamanında Türk ajanları da iyi çalıştılar. Selanik’ten bir Türk ajanından alınan haber ile İngiliz ve Fransızların, Kumkale ve Seddülbahir’e yapacakları ihraç hareketlerini ufak noktalarına kadar ulaştırılmıştı. İzmir ve civar sahiller ile buralara yakın adalarda Rumlar’ın oturması İtilaf İstihbaratı’nın işine yaradı. Bu suretle İzmir, düşman casusluğunun merkezi olmuştu. (4)


İtilaf Devletleri’nin İstihbarat Unsurları ve Faaliyetleri

İngiltere, Çanakkale’de ve diğer cephelerde nereye gideceğini pek iyi bilmektedir. Çünkü, gerekli bilgi ve stratejik planları çok önceden, yani Osmanlı Ordusu’nda hizmet verirken temin etmiştir. (5)

İngiltere daha Birinci Dünya Savaşı başlamadan önce Osmanlı Ordusu^nun hemen her kesiminde Osmanlı’nın da isteği ile subaylarını bulundurarak Çanakkale ve diğer stratejik noktalar hakkında geniş bir bilgi birikimine sahip olmuştur. Bu bilgileri Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı her cephede kullanmıştır.

Kazım Karabekir’in bir anısında aynen şu ifadeler yer almaktadır :

“Çanakkale’de yakaladığımız Müslüman esirler bir türlü bizim Türk olduğumuzu kabul etmiyorlar, siz Almansınız diyorlardı. Zor hâl ve birçok inandırıcı delillerle hakikâti anlattıktan sonra öğrendik ki, Çanakkale’ye asker çıkarmadan önce İngiliz ve Fransızlar, Müslüman askerlere şöyle bir genelge yayınlamışlar :

‘Halifeyi Almanların elinden kurtarmaya gidiyoruz. Almanlar Çanakkale Boğazı’nı tutmuşlar. Muharebede sakın Türk askerlerine ateş etmeyiniz. Onlar sizin din kardeşlerinizdir. Maksadımız o zavallıları da Almanların elinden kurtarmaktır. Türk askerlerinin başında kırmızı fes olduğunu biliyorsunuz. Almanların başında toprak rengi başlık vardır. Bunlara aman vermeyin öldürün. Sakın feslilere ateş etmeyin! Gayret ve kahramanlık gösterin de Halife ve Padişah Efendimizi çabuk kurtaralım!’ ” (6)

Bu genelge Müslüman askerlerin ruhuna işlemişti. Esirler Türkleri haki başlıklı görünce Alman sanmışlardı. O zavallılar Alman sanarak Türkleri öldürürken üstüne üstlük bir de sevap işlediklerini sanarak seviniyorlardı.

İngiltere Birinci Dünya Savaşı sırasında cephelerde hiçbir oyundan kaçınmayarak, her türlü savaş hilesini kullanmaktan da geri kalmamıştır. Başarıya ulaşmalarındaki en büyük etkenlerden birisi de istihbarat dallarından birisi olan psikolojik harbin en iyi şekilde uygulanmasıdır.